پارچه ترمه، مخمل، و کتان انواع نخهای سرمه، نخ دوخت در خیّاطی، سوزن با شمارههای مختلف، قیچی، دستگاه کمان یا چهارچوبی برای محکم نگه داشتن پارچه. پنبه، یا هر پرکننده دیگری بنا به ذوق و استعداد دوزنده. صابون خیاطی برای نقش اندازی یا هر قلم دیگری که بتواند بر روی پارچه اثرگذار باشد و پاک نشود.
روش کارسرمه دوزی
زمینه کار در این نوع سوزن دوزی پارچه ترمه از نوع اصل یا مشابه آن است. انتخاب این نوع پارچه برای سرمه دوزی به این دلیل است که از این پارچه برای تهیّه لباس در دوره صفویه و قاجاریه به وفور استفاده میشده و رایج بودهاست لذا نمونههایی از تزئینات سرمه که در اختیار است و در موزههای استان موجود است اکثراً دارای چنین تزئیناتی هستند؛ ثانیاً صخامت و مقاومت پارچهای که در سرمه دوزی بکار گرفته میشود باید به اندازهای باشد که توان تحمل سنگینی بعد از اتمام دوخت سرمه را دارا باشد و دچار چروک و کیس در سطح خود نگردد.
البته به همین منظور در بعضی از پارچههای ترمه که صخامت چندانی ندارند با دوخت پارچه آستری به پشت کار بهطور مصنوعی این صخامت ایجاد میشود. همچنین علاوه بر ترمه، از پارچههای مخمل و کتان نیز به عنوان زمینه کار استفاده میشود.
ابتدا پارچه در دستگاه قرار داده میشود و از چهار سو کشیده شده و به دستگاه متصل میشود. دستگاه مزبور به شکل جدید، کمان دایره یا چهار گوش به صورت سنّتی آن ارائه میشود.
میتوان نوع سنتی آن را با اندازههای متفاوت با سفارش به نجار و نوع کمانی را از طریق فروشگاهها توزیعکننده ابزار و لوازم خیاطی تهیه کرد. سپس طرح را بر روی پارچه از طریق برگردان طرح بر روی آن یا در صورت اشراف کامل به طرح مستقیماً بر روی پارچه طرح زد. برای پاک نشدن خطوط طرح در طول سوزندوزی تمام خطوط با کوکهای درشت تثبیت میشوند.
سپس سوزن نخ شده را از درون سرمه عبور داده و از روی خطوط کو ک شده عبور میدهند تا تمامی خطوط بدین صورت با سرمه پوشیده شود.
سطح گلبرگها را با قرار دادن پنبه یا هر حجم دهنده دیگری برجسته کرده، با سرمه میپوشانند؛ و تا انتهای کار به همین صورت عمل میشود.
این دوخت در اکثر موارد با دوختهای دیگر همراه میباشد.
دوختهایی از قبیل: پیله دوزی، ملیله دوزی، گلابتون دوزی، شرفه دوزی، شمسه دوزی، ده یک دوزی، صدف دوزی، سنگ دوزی، مرصع دوزی، منجوق دوزی، پولک دوزی، زغره دوزی، مروارید دوزی و غیره. از انواع دوختهایی که بیشتر در این دوخت به کار میرود میتوان به دوخت: زنجیرهای، برگ دوزی، جناغی، دور دوزی، مار پیچ الوان روی زنجیره، دوخت ساتن، دوخت مورّب، ساقه دوزی، بست دوزی، دندان موشی و زیگزاگهای مختلف را نام برد.